Eén handeling, twee inzichten

Waaruit ontstaan de dingen die we doen? Dat is een vraag die je alleen kan beantwoorden met rede, met verstand. Maar ontstaan onze handelingen wel uit rede? Of laat je de dierlijke instincten en emoties de baas over je zijn? De een is niet te onderscheiden van de ander vanuit de buitenwereld. Je omgeving kan jou niet vertellen hoe jij op een handeling uit bent gekomen. Zal er dus iets veranderen als je je beslissingsmodel naar één van de twee inzichten overschakelt, of blijft het voor de buitenwereld hetzelfde resultaat gelden. Is het überhaupt mogelijk om dit te doen, is het niet natuurlijk om ergens over na te denken én gevoelens te hebben die je beslissingen overnemen. Daarom die vraag: Waarom het belangrijk is dat er vanuit zowel reden als emoties gehandeld wordt?

In de eerste alinea verhelder ik de onduidelijke en/of abstracte begrippen waarvan ik gebruik maak in de tekst. Daarna, in de tweede alinea, beschrijf ik de uitkomst van alleen handelen uit je emoties met daarbij een kijk op de filosofen Descartes en Heleen Pot.
De derde alinea omvat het andere inzicht op de vorming van handelingen, namelijk vanuit de rede. Filosoof als Kant komt hierbij aanbod. En als laatste, om het af te sluiten, de conclusie. Het antwoord op de in het begin gestelde hoofdvraag. De vraag waarmee de aanleiding voor de tekst geboren was. De vraag: Waarom het belangrijk is dat er vanuit zowel rede als emoties gehandeld wordt?

Begripsverheldering
Emotie wordt op verschillende manieren benadert en het ontstaan ervan wordt ook op verschillende manieren beredeneert. Ik geef hieronder daarom ook 4 benaderingen/ betekenissen van het begrip emotie.
Emotie is een passie als je het vraagt Descartes. Hij zegt dat emoties ons overvallen. Deze passies kunnen gunstige en ongunstige effecten hebben en eraan toegeven is dan dus ook niet altijd een goed idee. Deze wijze ziet emoties als onderdeel van de menselijke cultuur.
Een andere wijze van kijken naar emoties is het zien van emoties als lichamelijke reacties. Het zijn verschijnselen die gepaard gaan met duidelijke zichtbare lichamelijke veranderingen, veroorzaakt door een lichamelijke reactie op iets wat we meemaken of zien. Deze verklaring van emoties werd onder andere door William James verklaard.
Emoties worden niet alleen lichamelijke reacties genoemd, maar ook een intelligente reactie op een bepaalde situatie. Wat vaak voortkomt uit wat je al weet of meemaakt. De filosoof die aan deze cognitieve benadering van emoties wordt gekoppeld is Nussbaum.
En de laatste benadering op het begrip emoties is de sociaal-constructivistische. Ze beschouwen emoties al onderdeel van de cultuur. Het is dan tijd en plaats bepaald en het ontstaan ervan wordt vaak als bijzaak beschouwt. De filosoof waarvan ik de meeste connectie met deze bewering kon vinden is Heleen Pot. 

Rede wordt voornamelijk gekoppeld aan het woord verstand. Kant geeft de definitie waarin duidelijk wordt wat de betekenis is van rede is waarvan ik gebruik maak in mijn essay. Hij beschrijft dat de rede zich niet direct op de objecten uit de zintuigelijke wereld maar op het verstand (het denken) richt om er systematiek en eenheid in aan te brengen. Rede en denken liggen voor mij dan ook in één hand en zo gebruik ik ze dan ook. 

Wat gebeurt er als je alleen via je emoties handelt?
Als we alleen nog maar zouden handelen uit onze emoties, zou je wereld bestaan uit chaos. Men heeft dan geen structuren of ritmes meer waar we mee kunnen leven, wat juist rust geeft aan de (voornamelijk westerse) wereld. Zodra men zijn/haar emoties de handelingen de ze maken laat leiden, ontstaat er een wereld waarvan de toekomst niet te bepalen is. Er zullen geen onderzoeken meer gedaan kunnen worden, geen analyses gemaakt en het strategische bedrijfsleven bestaat dan ook niet meer. Het leven veranderd dan per seconde. We gaan als het ware terug naar de middeleeuwen, maar dat nog niet eens. Toen bedachten ze al een manier om te overleven. Ze handelde uit rede, ze vonden uit hoe je moesten jagen en koken. Is het überhaupt mogelijk om alleen via emotionele handelingen te leven. Kun je wel overleven als je niet meer handelt vanuit rede, kun je je zelf voorzien van alle basisbehoeftes. Die vraag kan beantwoord worden zodra we weten of dierlijke instincten vallen onder emoties. Zodra we de redenering van Descartes gebruiken wel, hij ziet emotie als een passie. Een passie is iets dat ons op een gunstige of ongunstige manier overvalt, het is een onderdeel van de menselijke cultuur. Je kan via dierlijke instincten overleven, een dierlijk instinct is iets dat je niet kunt onderbouwen met feiten of gedachten. Het is een gevoel dat je tot uiting brengt, hetzelfde als een emotie. Je kan emoties niet al te gemakkelijk verklaren. Je voelt het en je reageert erop en erdoor. Maar zijn dierlijke instincten genoeg om het te redden in het dagelijkse leven, onze wereld bestaat voortaan bijna geheel uit technologie. Dierlijke instincten zijn daarop niet gewassen. Hoe gaan we hiermee om, of gaan we terug naar de tijd voor de energie. 

Wat gebeurt er als je alleen via rede handelt?
Maar als we alleen nog maar via rede zouden handelen, zou de wereld ook niet appeltje eitje zijn. De zakelijke wereld zou dan misschien wel hetzelfde blijven en als iedereen zijn verstand gaat gebruiken zullen we op het gebied van intelligentie ook vooruit gaan, maar tegen de kost van wat. Emoties helpen ons te snappen wat er om gaat in ons hoofd. Het laat ons risico's nemen, het geeft een signaal af aan anderen hoe ze zich tegenover ons moeten gedragen en je ontwikkeld erdoor. Emoties laat ons dingen wel en niet doen. Zodra je verliefd of blij bent, doe je dingen eerder dan als je er over na had gedacht. En zodra je bang bent houd het je sneller tegen. Deze situaties zorgen dan ook voor ervaringen en gebeurtenissen waarop je terug kijkt als je ouder bent. Het zijn die leuke spontane gebeurtenissen die je bij blijven. Zodra je alleen denkt vanuit rede bestaat spontaniteit niet meer en dus die herinneringen ook niet.
Stel je maar eens voor dat je overal over nadenkt, elke keuze die je maakt. Je weegt bijvoorbeeld de voor en tegens van alles af. Je staat stil bij elke stap die je zet. Zie je niet dat dat uitputtend is, dat het zo veel energie op zich neemt. Is het dan niet beter om een stap terug te nemen, een keer niet na te denken en gewoon te doen. Zeker als je de volgende dag al die energie nodig hebt voor de belangrijke keuzes in je leven. Denk je ook niet dat we ons zonder emoties gaan gedragen als robots, we doen wat we kennen en bij elke stap gaan we na wat we het beste kunnen doen als gevolg erop. Wat maakt ons dan nog anders dan robots. 

Conclusie
De wereld zou niet functioneren zoals het doet, zonder handelingen uit emotie en rede. De technologie die we hebben, de uitvindingen die we bedacht hebben, de planningen en oplossingen voor de toekomst zouden niet bestaan zonder rede. Maar de relaties, de cultuur, de ontspanning in men en de ervaringen die we meegemaakt hebben zouden niet hetzelfde zijn zonder emotie. Het is net zoals Ying en Yang, de cirkel is niet rond zonder de ander voor tegengewicht. Het valt dan wel niet altijd te onderscheiden zijn van buiten af, maar maakt het ook uit. De verschillen zullen er duidelijk zijn als de een niet aanwezig zou zijn. Het daarom ook belangrijk om vanuit zowel reden als emotie te handelen.